Знаёмцеся! Кастусь Віленскі

 

   Ці існуе сучасная моладзевая беларуская літаратура, ці з’явіліся маладыя беларускія пісьменнікі і паэты пасля  цэлай плеяды велічных творцаў? І наогул, ці чытае беларуская моладзь беларускую літаратуру? Гэта пытанні, якія пастаянна ўзнікаюць у галаве любога чалавека, які здольны  думаць і разважаць.

   На жаль, сёння засталося няшмат прыхільнікаў чытання беларускамоўных твораў. Што казаць, большасць з нас не вельмі добра валодае нашай роднай мовай, каб на ёй размаўляць ці чытаць. А кожны чалавек,  хто любіць сваю зямлю і шануе яе гісторыю, павінен неабыякава ставіцца да літаратуры на роднай мове, да твораў, якія расказваюць пра нашу краіну і наш народ. У нас выдаецца шмат цікавых беларускіх твораў.   Такія кнігі раскрываюць шмат загадак, якія тоіць у сабе далёкая  гісторыя, якую трэба ведаць сапраўдным беларусам.  

   На сённяшні час Уладзімір Арлоў, Анатоль Бутэвіч, Дзмітрый Вінаградаў,  Наталля Голубева, Леанід Дайнека, Генрых Далідовіч,  Уладзімір Караткевіч, Валянціна Коўтун–гэта пісьменнікі, якія настойліва шукаюць гістарычныя звесткі і факты, а іх зацікаўленасць і адданасць сваёй справе  дае нам магчымасць спасцігнуць таямніцы  гісторыі.

   У нашай школе вучыцца чалавек, імя якога я называць не буду, толькі яго псеўданім, пад якім ён ужо не адзін раз з'яўляўся ў сацыяльных сетках. Дарэчы, пачынаючы пісьменнік размаўляе выключна на беларускай мове! Такім чынам, знаёмцеся, Кастусь Віленскі! Назва для яго будучага рамана яшчэ не прыдумана, але ж уступ да яго, мяркую, гаворыць пра многае. Трохі "прыадчыніўшы заслону", скажу, што раман ахоплівае перыяд паміж 1779 і  1796 гадамі, у якім распавядаецца пра час падзелу Рэчы Паспалітай, напярэдадні паўстання Тадэвуша Касцюшкі.

   Падкрэслю,тэкст напісаны настолькі свежай і сучаснай мовай, што любому чытачу будзе не сумна яго чытаць!Думаю, вы з захапленнем прачытаеце гэтую "спробу пяра, а мне будзе вельмі цікава даведацца

пра  вашыя меркаванні з нагоды гэтага тварэння!

Уступ

    Дзьмуў цёплы летні вецярок, шалясцела лісце. Здавалася, што яно шэпчацца аб нечым сваім, патаемным, пра тое, што не дазволена ведаць чалавеку. Дзядуля заўсёды мне казаў: “Усё на гэтым свеце жывое. Кожная травінка, лісток, дрэўца. Кожная рачулка і нават вецер, бо ведае куды ён пойдзе. Чалавеку здаецца, што ўсё гэта бяздушнае, а яно жыве. Мы проста вельмі занятыя сваімі нуднымі справамі, таму і не заўважаем гэтага”. Між іншым ужо вечарэла. А ў лесе здавалася, што хутка наступіць ноч, бо святло не магло прабіцца цераз высокія дрэвы. Я ўжо даўно павінен быў вярнуцца дамоў. Бацькі, як заўсёды, дакаралі б мяне за тое, што я не вучуся, а бадзяюся не зразумела дзе. Але мне тады было не да гэтага. Я стаяў і не мог варухнуцца, бо насупраць мяне, літаральна за трыццаць крокаў, сядзеў воўк. Высокі і грозны, ён глядзеў на мяне сваімі бліскучымі і мудрымі вачыма. Здалавася, нібы ён бачыць мяне наскрозь. Я не ведаў, што мне рабіць: у мяне нічога з сабой не было, а вакол мяне нічога такога, чым можна было б абараніцца. Але воўк не паводзіў сябе агрэсіўна, ён проста глядзеў мне ў вочы, а я - яму. Не ведаю, колькі прайшло ўжо часу. Здавалася, што мы пазіралі адзін на аднаго так ўжо шмат гадзін. І вось ён устаў, падняў галаву дагары і завыў. Я ледзь не памёр ад страху: па ўсёй скуры забегалі мурашы. Я падумаў, што вось і ўсё… Аджыў я сваё.

    Але воўк нават і не збіраўся нападаць. Ён зноў зірнуў мне ў вочы, а пасля развярнуўся і вельмі павольна пайшоў кудысьці ў гушчар лесу. Я не мог паверыць і яшчэ доўга ўглядаўся у тое месца, дзе гэтая таямнічая жывёла знікла. Нарэшце я нейк змог адысці ад шоку і накіраваўся дадому. А пакуль ішоў, разважаў: чаму ж ён на мяне не напаў. Магчыма, думаў, што я не варты ахвяры, бо быў ячшэ маладым і слабым? Ці, можа, таму, што ўжо наеўся? Але затым я ўспомніў нашу размову з татам.

- Калісьці даўно наш народ зваў сябе люцічамі, а свой край Лютвой. Яны пакланяліся старажытным багам і вельмі шанавалі ваўка, называючы яго Лютам.

- Гэта значыць, што мы паходзім ад ваўкоў? – спытаў я.

- Я табе больш скажу, Зміцер, мы ўмелі ў яго пераўтварацца! – ганарова сказаў тата.

- У сапраўднага воўка?! Вось гэта цуд!

- Асабліва нашыя продкі любілі палохаць ворагаў сваім страшэнным воем. – працягваў ён. - Таму іх шмат хто і баяўся.

- Тата, а зараз такое магчыма? Ці магу я, напрыклад, таксама стаць ваўком? – з цікавасцю спытыў я.

- Вядома не, – засмяяўся ён. – Мне здаецца, што гэта проста звычайныя паданні.

    Але ж у кожным паданні ёсць доля праўды. І чамусьці цяпер мне здавалася, што гэта быў не проста воўк, а чалавек - ваўкалак, які мог пераўтварацца ў ваўка. Таму ён на мяне і не напаў, бо ведаў, што я з ім адной крыві.

    Ужо зусім сцямнела, калі я прыйшоў ў мястэчка, якім валодаў мой бацька ( пасля яго гаспадаром на гэтых землях буду я). Шчучын быў вельмі далікатным і прывабным месцам. Большасць жыхароў былі габрэямі, як і ў большасці гарадах. Мой дзед, Ян Бурштыновіч, не вельмі іх любіў. Ён казаў, што яны занадта хітрыя. Але я нічога такога не бачыў, мне здавалася, што габрэі разумныя. Нават сябраваў з адным, сваім аднагодкам. Яго звалі Адам і яму было 12 гадоў. Бацькі ў яго - мясцовыя купцы, а таму жылі яны добра. Сам Адам выглядаў даволі прывабным юнаком з чорнымі валасамі. На галаве ён насіў дужа дзіўны галаўны ўбор, як і ўсе габрэі. Я чамусьці не адразу стаў цікавіцца, навошта яны гэта носяць, але затым запытаў у яго і даведаўся.

- Дружа, а што гэта ў вас за дзіўныя штукі на галовах? – спытаў я.

- А ты не ведаеш? Ну ты даеш, Зміцер! – з усмешкай адказаў ён. – Гэта называецца ярмолка. Яна сімвалізуе сціпласць і пакору да Усявышняга.

- Калі вы не носіце гэтых шапачак, то Бог вас не шануе? – здзівіўся я.

- Э-э-э… Ну-у… Так напэўна, – збянтажэна адказаў Адам. – Я потым у таты пацікаўлюся.

Мне дужа падабаўся Адам. Мы любілі разам бавіць час. Аднойчы я разам з ім пайшоў гуляць у хованкі.

- Ну вось, цягні, – працягваючы яму галінкі рознай даўжыні, сказаў я.

- А-а-а, ну чаму так не шанцуе? – засумаваў ён, бо выцягнуў самую кароткую.

- Ха-ха, ты шукаеш! Лічы да ста! – засмяяўся я і пабег хавацца.

    Шукаць схованку доўга не прыйшлося. Я пабег да месца, дзе траву не касілі ўжо можа год і залёг у ёй. Я ляжаў на спіне і разлядаў воблакі. Яны павольна цягнуліся па сінім, нібы моры, небе, быццам маленькія і вялікія белыя караблікі. Вунь адно прапрыло ў выглядзе ката, другое – нейкай вялікай рыбіны. Мне заўсёды здавалася, што гэты вялікі акіян над галавой абавязкова рухне і затопіць усю зямлю. А можа, так і будзе? Хто яго ведае? У бібліі дажджом затапіла, а тут неба ўпадзе. Правёўшы час ў летуценнях можа з гадзіну, мне стала нуднавата, а таму я вырашыў пайсці адшукаць сябра. Прыйшоўшы на тое месца, адкуль мы пачыналі, я ледзь не праваліўся пад зямлю ад злосці. Ён сядзеў пад дрэвам і спяваў! Убачыўшы мяне, устаў і замахаў рукамі.

- Зміцер! Вось ты і знайшоўся! – заліваючыся смехам крычаў Адам.

-Вось пачвара,- падумаў я.

    Нарэшце ўжо прыйшоў да сваёй хаты. Гэта быў прамавугольны драўляны дом, выкананы ў стылі класіцызму. Атынкаваныя сцены белага колеру, а верх пакрыты гонтавым вальмавым дахам. Уваход у дом упрыгожваў сіметрычна-восевы фасад, вылучаны ў цэнтры ганкамі, на чатырох слупах, завершанымі трохвугольнымі франтонамі. Зайшоўшы ў дом, я адразу направіўся ў кабінет таты. Але, краем вока, праходзячы цераз пакой для гасцей, заўважыў яго там. Ён быў не адзін. Побач з ім сядзеў нейкі мужчына, трохі старэйшы за майго бацьку. На выгляд яму было каля пяцідзесяці гадоў, апрануты у фрак сіняга колеру, белыя, завужаныя штаны, запраўленыя ў чорны абутак. У яго былі ўжо напалову сівыя валасы і твар увесь у маршчынах. А хітрыя зялёныя вочы глядзелі на мяне, калі я ўвайшоў у пакой. Тата таксама мяне заўважыў і паклікаў да сябе рукой.

- Зміцер, дзе цябе насіла? Прывітайся, гэта пан Пшэмысл Квяткоўскі, – прадставіў госця тата па-польску.

- Дзень добры, пане Квяткоўскі, – перайшоў я на польскі, але прамаўляючы з выразным літвінскім акцэнтам.

- Вітаю, – адказаў ён таксама па-польску. – Вы, напэўна, Зміцер? Сын пана Осціка?

- Так, гэта я.

- Які добры паніч, спадзяюся, вы добра будзеце служыць сваёй польскай айчыне? – зазіраючы ў вочы, запытаўся ён, моцна падкрэсліваючы слова польскай.

- Я літвін, а не паляк! – з гонарам прамовіў я.

- Пане Квяткоўскі, – умяшаўся мой тата. – калі вы яшчэ не забыліся, Рэч Паспалітая абодвух Народаў не толькі Польшча, таму яна і носіць назву абодвух Народаў. А зямля, на якой вы зараз знаходзіцеся, лічыцца здаўна Літвой.

- Так… Канешне… Прабачце мне маю неадукаванасць, – вельмі наіграным тонам адказаў Квяткоўскі і паморшчыўся.

- З твайго дазволу, тата, я пайду ў свае пакоі.

Ён падаў знак рукою, што я магу быць вольным.

- Дык вось, пане Бурштыновіч, вернемся да нашай тэмы. Як я ўжо казаў…

    Далей я ўжо не чуў, бо зачыніў за сабой дзверы і паплёўся ў свой пакой. Як толькі я пабачыў гэтага Квяткоўскага, ён мне не спадабаўся. Нешта ў ім вызывала недавер, трывогу. Ды яшчэ і лічыць, напэўна,

што ўвесь свет – гэта Польшча. Што ён тут робіць? Што яны абмяркоўваюць з татам? Я вырашыў даведацца пра гэта заўтра, бо ўжо было цёмна і я моцна хацеў спаць.

    Зноў на мяне глядзіць гэты вялізны і страшэнны воўк такімі ж бліскучымі вачыма. Зноў ён вытарэшчваецца на мяне, а я нібы акачанеў. Вось ён і завыў, але нешта ў гэтым не так. Гэта было не тое выццё, якое я чуў у лесе, а вельмі пранізлівае і пакутлівае. Раптам ззаду мяне ўспыхнула полымя, яно вельмі хутка разрасталася. А воўк, як і тады, развярнуўся і знік у гушчары лесу. Мне нічога не заставалася, толькі бегчы за ім. Не ведаю, колькі я так ўжо бег за ваўком. Я моцна запыхаўся і стаміўся. І вось, недзе далёка, сярод цемры, я пабачыў святло. Не паспеў міргнуць вокам, як гэта святло ахапіла ўжо ўсю прастору. Гэта было сапраўднае пажарышча! Полымя ззаду таксама дагнала мяне. Я рынуўся ўбок, як і воўк, але і там падстава. Агонь быў паўсюль. Уцячы ад яго было немагчыма. І тут здарыўся цуд! Гэты воўк пераўтварыўся ў чалавека! Ён быў босы, апрануты ў белыя кашулю і штаны. У яго прыгожы твар і карыя, напоўненыя сумам вочы, якія зноў глядзелі на мяне. Юнак падышоў трошкі бліжэй.

- Мы хутка памром, – прамовіў ён ціхім голасам.

Я нічога не мог адказаць, проста глядзеў на яго.

- Ты павінен абараніць іх, чуеш? – з запалам, ледзь не крычучы, сказаў ён.

- Каго абараніць? Тут жа нікога няма акрамя нас?…

    І тут я пачуў жаночы крык і разрыў пушачнага ядра. А таксама гук выстралаў мушкетаў і посвіст куляў. Полымя, што атачыла нас, паднялося ўгору і збіралася нас праглынуць.

    Я ўскочыў з ложка… Па твары сцякалі кропелькі поту, цяжка дыхалася. Ну і сон, падумаў я. Што б ён мог значыць?… Я паглядзеў у вакно. Світала. Апрануўшыся, я пайшоў на вуліцу. І тут мяне аклікнуў тата.

- Зміцер! Ходзь сюды! – запрасіў ён, абапіраючыся аб дрэва, якое стаяла насупраць сядзібы.

    Гэта было штосьці накшталт парку: рэчка, і вельмі многа дрэў рознага гатунку. Яны раскідвалі свае галіны ўбок, нібы цягнучыся да сонца, а на іх трапяталі ад ветрыку зялёненькія лісточкі. Яны засталіся як памяць пра майго дзеда. Падышоўшы да таты, я запытаўся:

- Так, ты нешта хацеў?

- Слухай… Наконт учарашняга. Ты малайчынка, – пахваліў ён. – заўсёды кажы, хто ты такі. І нікога не слухай, думай толькі сваёй галавой.

- Тата, хто гэта быў, пра што вы гаварылі?

Ён нахмурыўся.

- Табе варта толькі ведаць, што з ім не трэба мець аніякіх спраў. – з агідай прамовіў ён. – Гэта здраднік сваёй зямлі. На апошнім сейме 11 красавіка 1775, ён прагаласаваў за падзел нашай краіны…

    Я скрывіўся. Гэты акт падзяляў Рэч Паспалітую паміж трыма дзяржавамі, Прусіяй, Аўстрыяй і Масковіяй. Мая Айчына страціла амаль цалкам Віцебскае і Мсціслаўскае ваяводствы, усходнюю частку Полацкага ваяводства і ўсходнюю частку Рэчыцкага павету Менскага ваяводства. А Польшча – паўночна-заходнюю частку, большую частку Галіччыны і Кракаўскага ваяводства.

- Зміцер, дзе ты ўчора быў? – запытаўся ў мяне бацька, не адрываючы вачэй ад парку.

- Я? Э-э.. З Адамам шпацыраваў, - схлусіў я.

- Ну колькі табе ўжо казаць? Выдзелі ты хоць па 4-5 гадзін у дзень на вучобу. – Пачаў ён зноў павучаць. – Ты такі ж, як я ў твае гады, – і засмяўся разам са мной.

    Адышоўшы да рэчкі, якая насіла назву Тураўка, я зноў успомніў пра свой сон і пра гэтага дзіўнага ваўка. Што ўсё гэта значыць? Каго я павінен быў абараніць? Што значыла гэта …

«В городе, где ты живёшь,

падает такой же дождь…»

(Стихи моих друзей, далёких и близких:

Елена Ушкарь и Владимир Арутюнян)

Елена Ушкарь

  

Владимир Арутюнян

Задумывались ли вы когда-нибудь, насколько мы все разные,- люди, живущие на этой планете? У каждого свой внутренний мир, переживания, условия жизни, друзья, да те же внешние данные…По соседству со мной, в доме напротив, живёт Елена Ушкарь,-удивительный человек, с которой мы долгое время  работали в сфере культуры; все самые лучшие сценарии праздников в нашем городе, а также их проведение принадлежат ей. А в далёком российском городе Тольятти живёт мой давний друг Владимир Арутюнян, работающий  юристконсультом на одном из предприятий АвтоВАЗа; не знаю, чего в нём больше, «футбольного фаната» или «литературного гения», но его «мастерские» заметки в соцсетях считаю просто непревзойдёнными! Вы спросите, что же между ними может быть общего? Да очень много! Они живут на одной планете Земля, дышат одним и тем же воздухом, смотрят на одно и то же Солнце, Луну, звёзды…У них обоих неординарный, пытливый ум, великолепная память и изумительное чувство юмора! А ещё их объединяет то, что оба этих человека излучают Свет и несут его всем окружающим! Помните об «эффекте бабочки», когда даже  незначительное влияние на систему может иметь большие и непредсказуемые последствия, в том числе и совершенно в другом месте? Проще говоря, взмах крыльев махаона в одной части планеты может вызвать лавину эффектов, которые приведут к наводнению в другой её части! Все мы взаимосвязаны, и ничего в нашей жизни не проходит бесследно, будь то события, люди, чувства…Талантливые люди талантливы во многом! Поэтому творческие личности свои мысли и эмоции, как  Елена и Владимир, выражают через стихи. Эти творения тоже очень разные, но несомненно одно: через свои рифмы мои друзья попытались донести до нас то, что именно в тот момент испытывали в своей душе, и этими мыслями поделиться с нами!   Что я с удовольствием и делаю, представляя на ваш «суд» некоторые из этих поэтических творений. Надеюсь, вам понравится, равно так же, как и мне!

Елена Ушкарь

*****

В городе, где ты живешь,

падает такой же дождь.

Снег такой же - нежный, белый,

и весны звенят капели

точно так, как у меня.

Лета красного пора

на душе лежит теплом,

как и в городе твоем.

И такой же листопад

в наших разных городах.

В них похожи день и ночь,

И закат, рассвет, восход...

Даже лица у прохожих

тоже чуточку похожи...

Только вот одна беда,-

разделяют города,

где живем с тобою мы

километров - тысячи.

Потому еще так схожи,

города и  грустью тоже…

                                                       *****

Говорил однажды одуванчик солнцу:

«Посмотри внимательно на мою причёску!

Даже и не верится, что по весне цветами

под тобою, солнышко, мы нежно расцветали.

Ты нас грело, нежило светом  и теплом,

чтоб созрев, мы стали таким седым комком?

Не жалуюсь, мне нравится причёсочка моя,

вот только очень хрупкая, боится ветерка.

Помоги, пожалуйста, ветер попроси,

чтоб он своим дыханием нас не шевелил...»

И отвечало солнышко, лучиком скользя:

«Ах, милый одуванчик, ведь в этом суть твоя,-

чтоб потеряв причёску, с дыханьем ветерка,

по земле рассеялись ваши семена.

А, потом, весною, вы в траве зеленой

зацветёте ярко, обретя жизнь снова...»

Ветерок,  услышав солнца наставленья,

тронул одуванчик лёгким дуновеньем.

И покорно голову низко наклонив,

одуванчик с ветром праздновали жизнь!

                                                  *****

Зимний дождь в окно стучится,

неуклюжий, непривычный.

и беззвучно в белый снег

 капли падают с небес.

И зачем зимой он нужен,

дождь холодный, неуклюжий?

Что забыл он средь зимы?

Или просто, может быть,

напугать решил он вьюги,

этот зимний дождь - зануда?

Или он решил напомнить

холодам всем и морозам,

что все белые снега -

лишь замерзшая вода.

И всему лишь он начало -

дождь польет и снег растает...

Вот  и льет дождь, и глумится,

и ни капли не стыдится

января холодный дождь...

А мне грустно оттого,

что совсем не к месту он,

средь зимы дождь за окном...

                                                 *****

Возьми в свой день меня с собой,

я буду рядышком с тобой:

тихонько сяду в уголке

и в абсолютной тишине,

каждый жест душой ловя,

смотреть я буду на тебя.

А когда наступит вечер,

на твои я лягу плечи

мягким пледом, чтоб тебе

нежиться в моём тепле

можно было, словно летом...

Мелодию любимой песни

тишиной тебе спою...

Светлым сном в ночи приду,

целуя в сердце и лаская...

А когда твой сон растает -

добрым утром твоим стану...

Незаметно, постепенно -

хорошим стану настроеньем...

Потом всё опять повторится по кругу:

не расставаясь, мы будем друг с другом…

А лучше - возьми меня в свою жизнь,

чтоб круг повторений не прекратить!

Владимир Арутюнян

                                                     *****

Ушедшие и те, кто постарели,

Чьи силуэты тают под дождем,

В сентябрьских снах оставленной деревни,

В которой все мы завтра пропадем.

Там угли, словно звезды в бесконечность

Рассыплются в мозаику разлук,

И ангел над растаявшею свечкой-

Лишь созерцатель двух никчемных лун.

И морось устаревшею морзянкой

Озвучит пару строк из пустоты,

Ушедшие приснятся ночью зябкой,

Поскольку им без спроса снишься ты.

                                                     *****

Если вдруг на закате дня,

Я пойду собирать осколки,

Значит, мозг трудился не зря,

Без надрыва, без лжи и без ломки.

Все рассветы встречаю с мольбой

О возврате ушедших ночью,

Но покинув обилие сна,

Записать все стараешься точно.

Это редко бывает теперь,

Но случайно покинув тебя,

Я открыл постаревшую дверь

И ушел с упоеньем в себя.

Но опять не собрался состав,

И реакция не удалась,

Нервных токов пучок погас,

Комбинация не собралась.

Мне нравился сильный ветер,

Превращавший историю в быль,

Развевающий фалды одежды,

И сдувавший всю старую пыль.

Открывающий белые линии,

Не умевший ни капли врать,

Он устало смеялся в небо,

Когда люди уходят спать.

А я потерял твой контур,

И утратил с тобою связь,

Мне остался лишь тонкий прищур,

И одна хитроумная вязь.

Но он оказался сильным,

Смелым, отважным, лихим,

И я через целых полгода,

Снова пишу стихи.

И каждую ночь с той среды,

Я видел во сне лунный след,

Там помнил все, о чем думала ты,

Там было все, что не похоже на бред.

В тех местах рождались слова,

И растворялись серебряной пылью,

В голове оставалась одна кутерьма,

Древние мифы обращались вдруг былью.

И я знал ту железную мощь,

Которая с силой давит меня,

Большими кусками я глотал эту ночь,

Что была так горда тем, что знала меня.

После волшебных историй

Наступало великое утро,

Чтоб сказать дежурное "sorry",

И меня прощали как будто.

Когда цветной фейерверк

Разрезал темную гладь,

Я про себя зарёк

Никого, никогда не ждать.

Мне хотелось бы стать рекой,

Широкой, большой и тягучей,

И встать между всеми стеной,

Монолитной, сплошной и могучей!

Я хотел бы парить в небесах,

Молчаливых, не знающих дружбы,

Оставлявших сердца на весах,

И хранящих чужие судьбы.

Но взамен теряются буквы,

Рождавших следы от браслетов,

Ощущенья кислее клюквы,

Визуально грязнее манжетов.

От "вчера" отлетела коронка,

От "сегодня" останется слизь.

На рассвете кончается пленка,

На закате кончается жизнь.